گونه موریانه های ایران
ایران را بر اساس انتشار موریانه ها می توان به پنج ناحیه تقسیم کرد:
ناحیه شمال شرق: این ناحیه از لحاظ جمعیت های جنس Anacanthotermes اهمیت زیادی دارد زیرا از 13 گونه گزارش شده این جنس، 5 گونه در این ناحیه زندگی می کننند. زیستگاه جمعیت های این جنس از شمال غربی آفریقا تا غرب هندوستان امتداد دارد. گونه های Anacanthotermes ubachi (Navas) و Anacanthoterme ochraceus در شمال آفریقا (شمال مدار راس السرطان) زندگی می کنند. این پنج گونه شامل Anacanthotermes ahngerianus در تپه مراوه و سرخس، گونه Anacanthotermes turkestanicus در شمال بجنورد (منطقه یک سعود) و گونه Anacanthotermes esmailii در خانگیران (سرخس) زندگی می کنند. علاوه بر این گونه ها، گونه Anacanthotermesvagans در اکثر مناطق خراسان انتشار دارند.
با توجه به تنوع گونه ای، انبوهی و تراکم جمعیت، ناحیه سرخس را می توان یک زیستگاه مناسب برای جمعیت های جنس Anacanthotermes دانست. در این ناحیه میانگین سالانه دمای روزانه 17 درجه سانتی گراد، میانگین حرارتی حداقل های سردترین ماه سال 0.7- درجه سانتی گراد و ضریب خشکی ( (7 می باشد. با توجه به این ویژگی های اکولوژیک، ناحیه سرخس اقلیم نیمه خشک سرد دارد. بنابراین زیستگاه هایی که این چنین ویژگی هایی را داشته باشند می توانند به عنوان زیستگاه مطلوب جمعیت های جنس Anacanthotermes محسوب شوند.
ناحیه جنوب شرقی: این ناحیه آب و هوایی شبیه ایندومالایان دارد و بدین ترتیب یک همپوشانی بین فون ناحیه ایندومالایان و ناحیه پالئارکتیک در این منطقه وجود دارد. گونه Psammotermes rajasthanicus که منشاء ایندومالایایی داشته و در هندوستان و پاکستان انتشار دارد، در این ناحیه زندگی می کند. علاوه بر آن گونه های Amitermes baluchistanicus و Microcerotermes pakistanicusکه در پاکستان انتشار دارند در این نواحی یافت می شوند.
ناحیه چابهار اقلیم فراخشک گرم داشته و زیستگاه مناسب Psammotermes rajasthanicus می باشد.
ناحیه جنوب (حاشیه خلیج فارس): شبه جزیره عربستان توسط مدار راس السرطان به دو ناحیه شمالی و جنوبی تقسیم شده است. ناحیه شمال مدار راس السرطان در منطقه پالئارکتیک قرار دارد و ناحیه جنوبی آن جزء منطقه آفروتروپیکال در شبه جزیره عربستان اتفاق می افتد. به همین علت از 34 گونه گزارش شده از شبه جزیره عربستان 14 گونه منشاء آفروتروپیکالی دارد. گونه های Amitermes stephensoni و Microcerotemes diversus منشاء آفروتروپیکالی دارند و در ناحیه جنوب ایران، حاشیه خلیج فارس زیست دارند.
ناحیه شمال غربی: ناحیه پالئارکتیک غربی به دو منطقه مدیترانه ای و خشک تقسیم می شود. کشورهای اوروپایی، ترکیه، جمهوری آذربایجان و به طور کلی کشورهای حاشیه دریایی مدیترانه، آب و هوای مدیترانه ای دارند. شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان، عراق، اردن و افغانستان در منطقه خشک واقع شده اند. بر اساس شواهد علمی موجود، در گذشته ناحیه شمال غربی ایران آب و هوای مدیترانه ای داشته و مانند تونلی جمعیت های جنس Reticulitermes را از ناحیه مدیترانه ای به این منطقه هدایت نموده است. در فرایند تغییرات کلیمایی، این ناحیه اقلیم خشک و نیمه خشک پیدا نموده است، ولی وجود رودخانه های قزل اوزون و ارس در حاشیه خود میکروکلیماهایی را ایجاد کرده که آب و هوای مدیترانه ای دارند. به همین دلیل با تغییرات کلیمایی، جمعیت هایی از جنس Reticulitermes توانسته اند بطور پراکنده و محدود در این میکروکلیما ها به زندگی خود تداوم بخشند. در این میان منطقه کلیبر به خاطر اقلیم استثنایی مدیترانه ای سرد خود محل زیست Reticulitermes clypeatus می باشد.
ناحیه مرکزی: این ناحیه بین کوه های زاگرس و البرز واقع شده تعدادی گونه های بومی را در خود جای داده است. در ورامین Microcerotemes varaminicus، در تهران و آبیک Amitermes kharrazn و در کرمانشاه Amitermes iranicus بصورت بومی زیست می کنند. احتمالا این گونه ها به علت وجود سد های فیزیکی و بیوتیک نتوانسته اند به مناطق دیگر مهاجرت کرده و دامنه انتشار خود را گسترش دهند.
منبع:مطالعه بیوکلیماتولژیک موریانه های ایران؛ غیورفر و خلیلی
بدون دیدگاه