دکتر وحید درخش احمدی، حشره شناس و متخصص کنترل آفات و مدیرعامل شرکت دفع و کنترل آفات ورسا صنعت سبز

آشنایی با ساس (ساس تختخواب)

ساس‌ها یکی از مهمترین انگل‌های خارجی انسان می‌باشند. ساس‌ها در محل سکونت انسان مانند منازل، هتل‌ها، خوابگاه‌ها، زندان‌ها، سرباز خانه‌ها، بیمارستان‌ها، سرای سالمندان و… یافت می‌شوند .آنها در شکاف دیوار، کف خانه‌ها، اثاثیه، لابلای کار تن‌ها، پشت کاغذ دیواری، کمد‌ها و درهای چوبی و قفسه کتابخانه‌ها، مبلمان، تشک‌ها، پشتی‌ها و … مخفی می‌شوند. در شب و نور کم فعال هستند و از فرد خوابیده تغذیه می‌کنند. اگر انسان در دسترس آنها نباشد از سایر حیوانات خونخواری می‌کنند.
ساس‌ها هنگام خونخواری 3 یا 4 بار با فاصله چند دقیقه شخص را می‌گزند تا سیر شوند. ساس‌ها در طول زندگی تا500 تخم می گذارند. تخم‌ها ریز، سفید و مروارید شکل‌اند. تخم‌ها در مکان‌های یاد شده قرار داده می‌شوند. نر، ماده و نابالغ ساس‌ها خونخوارند. ساس‌ها گرسنگی را تا 550 روز تحمل می‌کنند. خانه‌های استیجاری بیشتر در معرض آلودگی قرار دارند.

مشکلات بهداشتی ساس‌ها:

1-ساس‌های تختخواب متهم به انتقال تعداد زیادی از بیماری‌ها شده اند ولی تاکنون فقط موارد ذیل ثابت شده است.
2- ایجاد کم خونی (به علت خونخواری زیاد خصوصا در نوزادان)
3-حساسیت در افراد حساس (جسمی و روانی) در بعضی افراد ممکن است تاول‌های هموراژیک بزرگی به وجود آید، در بعضی ممکن است قرمزی و ادم مشاهده شود و یا بی دلیل دچار خارش شوند.
4-خارش شدید و عفونت‌های ثانویه
5-کم خوابی یا بی‌خوابی
6-وسواس و بیماری‌های روانی (آنتوموفوبیا یا همان ترس از حشرات)
7-بوی بد مکان ساس زده

تشخیص:

1-زخم‌های محل گزش پاپول‌های سفتی بوده که از یکدیگر فاصله کمی داشته و دو تا دو تا یا سه تا سه تا با هم ظاهر می‌شوند. شکل خوشه‌ای گزش‌ها در تمایز گذاشتن بین زخم‌ها با گزش سایر حشرات نظیر کک و … مهم است.
2- دیدن ساس (مرده، زنده و یا پوسته‌های خالی پس از پوست اندازی) در محل‌های خواب و استراحت.
3-رد خون در روی ملحفه‌ها و مخفیگاه‌های ساس‌ها (مشاهده لکه‌های خون  و نقاط تیره رنگی که در اثر استفراغ و مدفوع توسط حشره روی ملافه، تشک، لباس خواب و دیوار ایجاد می‌شود.).
4-روشن کردن ناگهانی برق در شب و مشاهده ساس ها.

انتشار آلودگی:

ساس‌ها به راحتی از راه لباس، تختخواب، لوازم خواب افراد، مبلمان نو و دست دوم، وسایل چوبی کرایه ای مثل میز و صندلی مجالس، چمدان مسافران و حتی ساک‌های ورزشی از اماکن آلوده به اماکن تازه و غیره آلوده راه پیدا می‌کنند.

درمان:

خارش ناشی از گزش ساس‌ها به درمانهای علامتی پاسخ می‌دهد که موقتی بوده و با تکرار گزش دوباره خارش‌ها به وجود می‌آیند.

کنترل ساس:

1-بهسازی محیط
2-مبارزه شیمیایی (سمپاشی)

بهسازی محیط:

1-دور انداختن کلیه وسایل آلوده و سوزاندن آنها
2-حذف درزها و شکاف ها و برداشتن کاغذ های دیواری های آلوده
3-گچ کردن ساختمان (در ساختمان‌هایی که گل– گچ هستند یا درز و شکاف در کف و دیوار دارند)
4-دوغاب کف ساختمان با سیمان
5-پهن کردن وسایل خانه در آفتاب
6-سالمسازی بعضی از لباسها را با جوشاندن
7-استفاده از بخارشوی می‌تواند مفید باشد به شرط اینکه از آن در نهایت دقت استفاده شود و هیچ درز و شکافی جا نیفتد.

مبارزه شیمیایی (سمپاشی اصلی‌ترین راه مبارزه با ساس می‌باشد)

سمپاشی ابقایی با سموم ترکیبی دو گروه کاربامات‌ها و پایروتیروئیدها به صورت دستی یا کمپرسی روی دیوارها، کف اطاق‌ها، کلیه وسایل چوبی و پارچه‌ای و ….. صورت می‌گیرد.
سمپاشی باید زیر نظر متخصص بهداشت یا کنترل آفات انجام شود و از کاربرد خصوصا سموم توسط افراد غیر متخصص اجتناب کنید و سعی نمایید بدون مشاوره هیچگونه سمی را خریداری ننمایید (خودسرانه هیچگونه سمپاشی.

2 نکته بسیار مهم جهت آسایش شهروندان:

1-از خریدن وسایل دست دوم ضدعفونی نشده جدا خودداری فرمایید.
2-وسایل چوبی، مبلمان و تختواب را از فروشگاه هایی خریداری نمایید که گواهی مبنی بر آلوده نبودن وسایل و یا کارگاه تولیدی آنها ارائه نمایند (دارای گواهی کنترل آفات دوره‌ای باشند) ضمنا در هنگام تحویل گرفتن اینگونه وسایل درب فروشگاه و یا درب منزل حتما علاوه بررسی‌های مربوط به خرابی و یا زدگی در ارتباط آلوده بودن به ساس (و سایر انگل‌های خارجی) هم آنها را چک نمایید.